-
1 автономия
жавтономия, үҙ идараэске закондар сығарыу һәм идара итеү эштәрен үҙ аллы хәл итеү хоҡуғыкультурно-национальная автономия — милли-мәҙәни автономия, мәҙәни-милләт автономияһы
-
2 власть
1. жгосударственное управлениевласть, хакимиәт2. жправительствовласть, хөкүмәт3. ж мн. властихөкүмәт етәкселәре, хөкөм эйәләре4. жправо распоряжатьсявласть, хоҡуҡ, хаҡ5. жчегомогущество, силакөс, ҡеүәт, хакимлыҡ, өҫтөнлөкваша власть — һеҙҙең ихтыярығыҙҙа, һеҙ нисек теләйһегеҙ
в моей (твоей, его и т.д.) власти — минән (һинән, унан һ.б.) тора
во власти или под властью кого-чего — баҫым аҫтында, йоғонтоһо аҫтында
отдаться во власть кого-чего; отдаться (предаться) власти кого-чего — кемгәлер буйһоноу, кемдеңдер баҫымы аҫтында булыу
-
3 уничтожить
1. сов.кого-чтоюҡ итеү, ҡырыу, һәләк итеү, башына етеү2. сов.бөтөрөү, юҡ итеү3. сов.кого; перен.унизитьхур итеү, бөтөрөп ташлау, хурлыҡҡа ҡалдырыу -
4 доложить
I1. сов. что и без доп.яҙып (һөйләп) биреү2. сов. что, о ком-чём и без доп.белгертеү, рәсми хәбәр итеү, әйтеүII1. сов. что; разг.чегоөҫтәү, өҫтәп һалыу, тултырыу2. сов. что; разг.окончить кладкуһалып (сығарып) бөтөрөү (бөтөү) -
5 мобилизовать
сов., несов. кого-что; прям., перен.мобилизациялау, йәлеп итеү, мобилизация яһау -
6 обозначить
1. сов. чтобилдәләү, тамғалау, билдәләп (тамғалап) сығыу, билдә (тамға) ҡуйыу2. сов. чтосделать заметнымбелдереү, күрһәтеү, һыҙатландырыу, беленерлек итеү, беленеп торорлоҡ итеү -
7 просветлить
1. сов. кого-чтояҡтыртыу, асыҡлау, яҡтыраҡ (асығыраҡ) итеү2. сов. кого-чтоперен.дать радостьһуғарылыу, күңелгә шатлыҡ биреү (өҫтәү) -
8 разгромить
1. сов.кого-чтотар-мар итеү2. сов.емереү, ҡыйратыу, туҙҙырыу, болартыу, юҡҡа сығарыу -
9 реагировать
1. несов.на чтоотвечать на какое-л. физическое раздражениеһиҙеү, тойоу, тышҡы тәьҫиргә яуап биреү, әҫәрләнеү, йоғонтоға бирелеү2. несов.на чтопроявлять какое-л. отношение к кому-чему-л.иғтибар итеү, яуап биреү, үҙ ҡарашын белдереү3. несов. хим.реакцияға инеү -
10 стоять
1. несов.тороу, баҫып тороу2. несов.туҡтау, йөрөмәү3. несов. перен.туҡталыу, туҡталып тороу4. несов.бар булыу, күренеү, тороу, ине5. несов.повел. стой(те)!туҡта(ғыҙ)!, тороп тор(оғоҙ)!стоять во главе — башында тороу, етәкселек итеү
стоять на пути (дороге, поперёк дороги) — юлына арҡыры төшөү
стоять на (своих, собственных) ногах — аяғыңда ныҡ баҫып тороу (тормошта ныҡлы урын биләү)
стоять на хорошей (правильной) дороге; стоять на хорошем (правильном) пути — дөрөҫ юлда булыу
стоять у ворот (у порога) — яҡынлашып килеү, етеп килеү (күбеһенсә тәбиғәт миҙгелдәре тураһында)
стоять за спиной у кого — кемдеңдер артында тороу (аҫтыртын яҡлау, ярҙам итеү)
6. несов.(һаҡта) тороу7. несов.располагатьсяурынлашыу, туҡтау, туҡталыу8. несов.за кого-что; перен.яҡлау9. несов.за чем; перен., разг. с отрицаниемтормау, ҡарамау10. несов.быть, находитьсятороу, үҫеп ултырыу11. несов.на чёмҡуйылыу, ҡоролоу, һалыныу12. несов.ҡуйылыу, һалыныу, һуғылыу13. несов.туҡтау, туҡтап тороу, тороу -
11 страх
1. мҡурҡыу, ҡурҡыныс нәмә (ваҡиға), ҡот осоу2. мобычно мн. разг. страхиҡурҡыуҙар, ҡурҡыш(действовать) на свой страх и риск — ҡурҡмайынса, тәүәккәллек менән (эш итеү), ҡурҡмай (тәүәккәл) эш итеү
-
12 урегулировать
сов. чтояйға (рәткә, тәртипкә) һалыу, яйлау, көйләү, хәл итеү -
13 утвердить
1. сов. чтораҫлау, ҡабул итеү2. сов. чтонығытыу, беркетеү3. сов.кого-что, в чёмубедитьышандырыу, инандырыу -
14 шефствовать
несов.шеф булыу, шефлыҡ итеү, шефҡа алыу -
15 обезличить
1. сов.кого-чтошәхси үҙенсәлектәрен (шәхсиәтен) бөтөрөү2. сов. чтояуап биреүсеһеҙ ҡалдырыу, айырым кешегә беркетмәү -
16 строгий
1. прил.требовательныйталапсан, талап итеүсән2. прил.ҡаты, ҡәтғи3. прил.теүәл, ныҡ, ныҡлы4. прил.әҙәп ҡағиҙәләрен тотҡан (һаҡлаған)5. прил.күҙгә ташланып (айырылып) тормаған, ябай, килешле6. прил.ҡоро, ҡырыҫ, ҡәтғи -
17 трогать
1. несов.кого-чтотейеү, ҡағылыу, ороноу, сиртеү2. несов. перен.волноватьтәьҫир итеү, күңел нескәртеү, тулҡынландырыу3. несов.кого-что; разг.беспокоитьборсоу, ҡағылыу4. несов.без доп.; разг.начинать движениеҡуҙғалып китеү, юлға сығыу5. несов.повел. трогайҡуҙғалвсё готово, трогай — барыһы ла әҙер, ҡуҙғал
6. несов. что; разг.брать, пользоватьсяҡағылыу, тейеү, рөхсәтһеҙ тотоноу7. несов. чтокүренә башлау, беленеү -
18 убавить
1. сов. что, чегоуменьшить по величине, количеству; уменьшить по степени, силе; по ширине, длине – об одеждекәметеү, аҙайтыу, әҙәйтеү; кимәлен (дәрәжәһен) түбәнерәк итеү, төшөрөү; тарайтыу, ҡыҫҡартыу, кесерәйтеү, кәметеүубавить в швах — йөйҙәренән тарайтыу, кесерәйтеү
2. сов.обычно в сочетании со словами `в весе`ябығыу, һурылыу, һурығыу -
19 благо
I1. сблагополучие, счастье, добробәхет, именлек, мәнфәғәт2. собычно мн. блага чего или какиебайлыҡтар, рәхәтлектәр, муллыҡтарни за какие блага! — һис тә, һис бер хәлдә лә!
IIсоюз; разг.да/дә, ҙа/ҙә, ла/лә, -ғас/-гәс, -ҡас/-кәс, икән, ярай индебери, благо дают — бирәләр икән, ал
-
20 брезжить
1. несов.слабо светитьсяйылтырап (емелдәп) күренеү, емелдәү, ем-ем итеү2. несов. безл.светатьтаң беленеү (һыҙылыу), яҡтыра башлау, яҡтырып килеү
См. также в других словарях:
мъногыи — (мъногыи4000) пр. 1.Многочисленный, значительный по количеству: съдравьствѹите же мънога лѣ(т). съдрьжѧще порѹчение || свое. ЕвОстр 1056–1057, 294в–г (запись); Да чл҃вкъ ѹбо обѣштѧ сѧ. ˫ако чѧ˫а многа лѣта быти въ пока˫ании (πολυχρονίσαι) Изб… … Словарь древнерусского языка (XI-XIV вв.)
йорт — 1. Тору өчен, төрле оешмалар, предприятиеләр өчен билгеләнгән корылма, бина; өй һәм аңа караган каралты 2. Бер хуҗалык булып яшәүче кешеләр, гаилә. Бер йортта яшәүче бер яки берничә гаилә кешеләре. Аерым гаилә хуҗалыгы җиде йорт бергә оешып 3.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
